Illustratie Eliane Gerrits

Twaalf jaar lang kwam Alan Alda als Hawkeye Pierce, de knappe chirurg uit de televisieserie M*A*S*H, onze huiskamer in Roermond binnen. En nu, tientallen jaren later zit hij bij ons op de bank in Princeton. Hij is hier om een lezing te geven over communicatie in de wetenschap. Zevenenzeventig is hij inmiddels, maar nauwelijks veranderd. Zijn ogen zijn nog even helderblauw en voortdurend op zoek naar het ongewone, om er dan een rake grap over te maken.

„Wat is de grootste misvatting over communicatie?”, vraagt iemand. „Dat het heeft plaatsgevonden”, is zijn antwoord. Het gezelschap hangt aan zijn lippen. Hij geniet ervan om het middelpunt te zijn en het gaat hem makkelijk af. Ik vraag of hij nog weet wanneer hij ontdekte dat hij dit talent had.

„Tot op de seconde, precies”, antwoordt hij. „Ik was negen jaar toen ik door mijn vader het podium werd opgeduwd van de Hollywood Canteen. Dat was een club die gedurende de Tweede Wereldoorlog drank, dans en vertier bood aan de soldaten voor ze verscheept werden.

„Ik ben opgegroeid tussen de showgirls en de strippers. Mijn vader had een rondreizend vaudeville en burleske theater waarin hij zelf iedere avond optrad. De meisjes kwamen in twee categorieën: danseressen en actrices met tekst. Als er een nieuw meisje kwam, was de eerste vraag: Can she talk? Om de spanning op te voeren wanneer de bloesjes werden opengeknoopt, roffelde ik op de trommel en liet mijn broertje de Amerikaanse vlag wapperen.”

„Ik had nooit zelf op het toneel gestaan. Ik was een stil jongetje dat ervan droomde sterrenkundige te worden. Mijn vader had me altijd op het hart gedrukt nooit de showwereld in te gaan. Maar er moest geld worden verdiend en zijn vaste partner was ziek. Mijn vader wist dat ik de act Who’s on First van Abbott en Costello uit mijn hoofd kende. Het is één lange woordspeling over honkbal die staat en valt met timing.”

„Daar stond ik voor zo’n duizend uitgelaten soldaten. Voor de afgeladen zaal maakte ik de eerste grap. Een paar angstige seconden stilte…en toen een daverend gelach. Vanaf dat moment was ik verkocht. Ik wist dat ik nooit iets anders wilde.”

Na M*A*S*H volgden vele andere film- en tv-rollen. Op een dag werd hij gevraagd de voice-over te doen voor een wetenschapsprogramma. Hij besloot echter zelf de vragen te bedenken en op zoek te gaan naar antwoorden. Door de succesvolle show Scientific American Frontiers is zijn jongensdroom alsnog uitgekomen.

Wanneer hij over zijn bord buigt om het vlees te snijden hoor ik plotseling het geluid van de aanvliegende helikopter waar iedere aflevering van M*A*S*H mee begon met daaronder de subtiele gitaarmuziek van het liedje Suicide Is Painless. Hawkeye staat achter de operatietafel in dat mobiele veldhospitaaltje over een gewonde soldaat gebogen. De witte jas vol bloed. De spanning of het slachtoffer het redt. Zuurstof, scalpel, en dan… een grap. Een grap, waar de altijd opgewonden Hotlips zo boos over wordt, dat ze „dismissed” roept. Hawkeye die dat stoïcijns aan zijn laars lapt en rustig verder opereert. De verstrooide Radar, de formele Hunter, Corporal Klinger in zijn vrouwenkleren.

Ik zit weer in de huiskamer voor onze kleine zwart-wit-tv met de antenne erboven op.

 

Verschenen in NRC Handelsblad, 5 november 2013